Co to jest mikroplastik i jak powstaje
Mikroplastik to drobne fragmenty plastiku wielkości nie przekraczającej 5 mm. Ze względu na sposób w jaki trafia do środowiska naturalnego rozróżnia się jego dwa rodzaje: pierwotny i wtórny.
Mikroplastik pierwotny ma postać drobin jeszcze zanim trafi do środowiska naturalnego. Mogą to być kawałki tworzywa sztucznego, które zostały wyprodukowane w takich małych rozmiarach lub które powstały w wyniku ścierania większych przedmiotów plastikowych w czasie ich produkcji, transportu czy użytkowania. Mogą to być też drobinki dodawane celowo do niektórych produktów, na przykład środków czyszczących oraz kosmetyków.
Mikroplastik wtórny to fragmenty plastiku, które osiągają drobne rozmiary po tym, jak trafią do środowiska naturalnego. Większe kawałki tworzywa sztucznego rozpadają się na coraz mniejsze fragmenty na skutek działania na nie czynników naturalnych, takich jak promienie UV, woda, sól, wiatr czy zmiany temperatury. Źródłem mikroplastiku wtórnego jest więc każdy plastik, który nie trafi do recyklingu.
Jak mikroplastik trafia do twojego organizmu
Tworzywa sztuczne mogą rozkładać się od stu do nawet tysiąca lat, rozpadając się na coraz mniejsze części. Gdy mikroplastik trafi do środowiska naturalnego, już tam zostanie. Małe kawałki plastiku są pochłaniane razem z pożywieniem przez plankton i małe ryby, które z kolei są pokarmem dla innych stworzeń morskich. W ten sposób mikroplastik wędruje w górę łańcucha pokarmowego, żeby ostatecznie skończyć na naszych talerzach. Drobinki plastiku zostały znalezione nie tylko w rybach, małżach czy owocach morza, ale również w wodzie butelkowanej, wodzie z kranu, soli, miodzie i piwie. Każdy z nas konsumuje tygodniowo około 5 gram mikroplastiku. Można to porównać do ilości plastiku, jaka znajduje się w karcie kredytowej! Mikroplastik znajduje się nie tyko w wodzie i pożywieniu, ale także we wdychanym przez nas powietrzu.
Wpływ mikroplastiku na zdrowie
Nie wiemy jeszcze jaki wpływ ma działanie mikroplastiku na organizm człowieka. Same drobinki plastiku nie muszą mieć negatywnych skutków na nasze zdrowie. Bardziej niebezpieczne są substancje toksyczne, które są przyciągane przez mikroplastik, a potem razem z nim trafiają do naszych organizmów. Podejrzewa się, że mikroplastik może przedostawać się do krwioobiegu i mięśni, mieć wpływ na układ hormonalny, prowadzić do bezpłodności, a nawet do powstawania nowotworów. Potrzebne są dokładniejsze badania, żeby ocenić faktyczne zagrożenia, jakie niesie ze sobą mikroplastik na ludzkie zdrowie.
Główne źródła mikroplastiku pierwotnego
Znanych jest siedem głównych źródeł mikroplastiku pierwotnego:
Mikroplastik powstaje w trakcie prania tkanin syntetycznych. Pod wpływem działania wody, temperatury oraz tarcia między ubraniami a bębnem pralki, z tkanin odrywają się włókna. Razem z wodą są one transportowane do oczyszczalni ścieków, gdzie woda jest filtrowana. Ponieważ włókna są zbyt małe, żeby je odfiltrować, w rezultacie trafiają do rzek, a następnie mórz i oceanów.
W czasie jazdy samochodem, ścierają się opony. Te drobinki z opon są wywiewane przez wiatr albo spłukiwane z jezdni w czasie jej mycia lub przez deszcz.
Do kategorii kurzu miejskiego można zaliczyć różne rodzaje mikroplastiku, który powstał w wyniku ścierania przedmiotów z tworzyw sztucznych w obszarach miejskich. Przykładowo mogą to być syntetyczne podeszwy obuwia, dywany i meble syntetyczne, sztuczne murawy boisk czy powłoki ochronne budowli.
Oznaczenia dróg wykonywane są z różnych materiałów. Mogą to być na przykład farby i taśmy z tworzyw sztucznych. Mikroplastik powstaje w wyniku działania na nie warunków atmosferycznych oraz ich ścierania przez pojazdy. Drobiny plastiku są wywiewane przez wiatr lub spłukiwane z jezdni w czasie jej mycia lub przez wody opadowe.
Powłoki i farby, zwierające w swoim składzie tworzywa sztuczne, są nakładane na wszystkie części statków i innych jednostek morskich w celu ochrony przed erozją i korozją. Mikroplastik powstaje w wyniku działania na nie warunków atmosferycznych oraz w trakcie ich nakładania, konserwacji oraz usuwania.
Cząstki mikroplastiku zawarte w kosmetykach są spłukiwane w czasie ich użytkowania i wraz z wodą trafiają do systemu kanalizacyjnego, a później do mórz i oceanów.
Tworzywa sztuczne, które trafiły do recyklingu są przerabiane na małe granulki, z których później zostaną wytworzone nowe produkty plastikowe. Granulki te mogą trafić do środowiska naturalnego przez przypadek w czasie ich produkcji, transportu czy recyklingu.
Jak możesz zmniejszyć ilość tworzonego mikroplastiku?
Każdy z nas ma bezpośredni wpływ na kilka dosyć istotnych rzeczy. Oto, co możesz zrobić, aby zmniejszyć ilość generowanego przez siebie mikroplastiku:
1) Mniej plastiku
Ogranicz liczbę kupowanych produktów z plastiku. Im mniej plastiku, tym mniejszy będzie później problem z mikroplastikiem.
2) Ubrania + pranie
Największa ilość mikroplastiku pierwotnego, bo aż 35%, pochodzi z prania tkanin syntetycznych. Ogranicz kupowanie tego rodzaju tkanin. Jeśli jednak już takie posiadasz, to poniżej znajdziesz wskazówki, które pomogą ci zmniejszyć ilość wytwarzanego mikroplastiku w czasie ich prania:
- Pierz ubrania w niskiej temperaturze
- Wybierz „delikatny” program lub pierz krócej
- Pierz oddzielnie miękkie i twarde materiały
- Zmniejsz wirowanie
- Nie używaj suszarki do ubrań
- Używaj płynu zamiast proszku do prania – proszek zawiera małe, ale dość twarde drobiny, które mogą powodować dodatkowe tarcie z ubraniami. Dlatego lepszym rozwiązaniem jest płyn do prania, który jest bardziej delikatny dla tkanin.
3) Kosmetyki
Kolejną kwestią jest mikroplastik zawarty w kosmetykach i środkach czystości. Jest on używany celowo ze względu na oczekiwane właściwości produktu np. złuszczające, polerujące. Możesz go znaleźć m.in. w takich produktach jak pasta do zębów, żel pod prysznic, szampon, peeling, lakier do paznokci, kosmetyki do makijażu, balsam do ciała, krem do opalania czy proszek do prania. Mikroplastik można zastąpić innymi składnikami o takich samych właściwościach. Wybieraj produkty, które nie mają w swoim składzie drobinek plastiku, czyli żadnego z poniższych składników:
PE – Polyethylene
PP – Polypropylene
AC – Acrylates Copolymer
ACS – Acrylates Crosspolyme, Allyl Methacrylates Crosspolymer, Acrylates/C10-30 Alkyl Acrylate Crosspolymer
PA – Polyamid, Nylon-12, Nylon-6, Nylon-66
PET – Poly(ethylene terephthalate)
P-7 – Polyquaternium-7
PI – Polyimide, Polyimid-1
PU – Polyurethane, Polyurethane-2, Polyurethane-14, Polyurethane-35
PS – Polystyrene
EVA – Ethylene–Vinyl Acetate
PES – Poliester, Poliester-1, Poliester-11
W internecie możesz znaleźć długie listy produktów, które zawierają w swoim składzie mikroplastik. Na stronie Ekoagory znajduje się lista kosmetyków sprzedawanych w Polsce. Lista została stworzona w 2017 roku, ale wiele produktów jest wciąż aktualnych.
4) Brokat
Unikaj brokatu – brokat to czysty mikroplastik. Można go znaleźć nie tylko na ubraniach i ozdobach świątecznych, ale także w kosmetykach do makijażu.
5) Recykling
Masz też wpływ na powstawanie mikroplastiku wtórnego. Upewnij się, że produkty z tworzyw sztucznych zostaną wyrzucone do pojemników na segregację. Dodatkowo możesz też wziąć udział w akcjach sprzątania śmieci lub samemu zebrać odpady w twojej okolicy.
6) Więcej pomysłów
Ten temat będzie często pojawiał się w moich wpisach. Zapraszam Cię do śledzenia bloga na bieżąco, a poznasz szczegółowo sposoby na zredukowanie tworzonego przez Ciebie mikroplastiku.
Źródło:
IUCN, STOP! Micro Waste, Ekoagora